निळे डोळे

            गणपति बाप्पा मोरया, मंगलमुर्ति मोरया, उंदीर मामाकी जय, अरे मुलुंड आले सुध्धा? काळातच नाही ना सकाळी मुलुंड कसे आले ते? हेहेहे .. चला मुलुंड आले म्हणजे आता place shifting :) उठ ग ए बँक ऑफ इंडिया, चल c a तू बस ग पटापट ... ए आज ती ठाणे काकू नाही का ग चढली आज? चला मग आता काढ तुझा खाऊ :) (महिला दिन निमित्त इथेहि celebration सुरु होते) ,,, ए माझा उपास आहे हा आज ,,, हो हो साठे काकू माहित आहे नीता दी ने तूला उपासाचा चिवडा आणलाय ... 

हे ऐकून सोलिड वाटले मला ... खरच relations किती complicated असतात nah? एकीकडे भाऊ भावाशी एस्टेटीवरुन भांड्तो ,, बहिण- बहिणिला परकी होते, आई वडील मुलांना जड होतात ,,, आणि एकीकडे कोण कुठल्या त्या पोरी- बायका एकमेकींवर किती जिव लावतायत ,,, जणू एका तासात त्या सार्‍या जणी  पुर्ण दिवस जगून घेत होत्या .. सगळे काही मस्त मस्त रोजच्या सरखे सुरु होते. बड्बड, खिदळणे, मस्ति,गप्पा, कुठे भांड्णे वैगरे सारे काही सुरु होते...  एक नविन दिवस गजबजाटात सुरु झाला होता.

                 मी सगळॆ काही पाहात, ऐकत बसले होते  आणि  त्या गोंधळात महिला दिन निमित्त असलेल्या कार्यक्रमासाठी मिच लिहिलेल्या सूत्रसंचालन आणि भाषणाची जरा उजळणी करत होते. ते वाचण्याचा प्रयत्न करत होते, :) ... तेव्हढ्यात एक clips  विकणारी आली ... मला ना त्यांचा जाम राग येतो गर्दीच्या वेळी तर जस्तीच ... आधिच उभे राहायला नाही जागा, त्यात त्यांना पुढे-मागे फ़िरायचे असते .. 4th  सीट वर बसले न की त्यांचे trey लागणार,  नाही तर पायावर पायाच पडणार, नुसती कटकट ... आणि हिने तर माझ्या आणि माझ्या कागदाच्या मध्येच तो ट्रे धरला असलं डोकं फिरले ना माझे ... वर म्हणे " ताई जा राही हून ना " ... मी पुढे काहीतरी बोलणार होते ,. तिच्यावर ओरडणार होते पण .... तिच्या त्या हिरवट घार्‍या पाणीदार डोळ्यांत बघितल्यावर माझे शब्द तोंडातच राहिले ,,,, 

                   तेच माऊ सारखे डोळे , सरळ आणि छोटेसे नाक, विस्कटलेले केस, आणि रापलेला पण सावळा रंग, सश्यासारखे भित्रे भाव ,,,, तिचे आहे का ही? उगाज मी त्या क्लिप्स बरोबर खेळत होते ,,, एक काळ्या रंगाचा क्लिप  उचलला तेव्हढ्यात ती म्हणाली," ताई हल्ली colourful क्लिप्स नाही लेते क्या आप?" हे ऐकून मी चपापलेच हो तिच ही ,,, त्या प्रचंड गर्दीत त्या आवाजात माला तिचे शब्द स्पष्ट ऐकू आले " बहोत दिन बाद ताई ? मै आज भी चित्र काढती है चोरी चोरी ;) अभी नाही होता है बच्चा भी है ना, अच्छ लागा ताई  मिलके मै धुंडती थी तुमको, ये वाली, एक तो क्लीप लो ना ताई " , मी काहीच न बोलता १० रु. तिच्या हातावर टेकवले ती हसून पुढे गेली ,,, "१० का एक बढीया क्लीप लेलो... लेलो एकदम अच्छ दुकान मै भी नाही मिलेगा.. आईसा माला " ठाण्याला चढली ती आणि दादरला उतरली त्यात 2 मीन्स माझ्यासमोर होती आणि मुख्य म्हणजे इतक्या लोकांत आम्ही एक-मेकीना ओळखले ...

        

                  तिला पाहून मी चकित झाले ,,, तीही माझ्याकडे बघून हसली,,, मी फक्त बघत होते तिला ,,, सरावाने तिचे गर्दीत वाट काढत पुढे जाणे, गोड गोड बोलून माल विकणे, पण हे काय ??? जर ती तीच असेल तर साडी????? आणि पाठुंगलीला बांधलेले ते बाळ ??? ते तिचे?? अरे वय ते काय तिचे?/ .. पण हो तिच आहे ही .. हातात वजनदार ट्रे ,, उंची ५ फुटाच्या आत-बाहेरची सडसडीत शरीरयष्टी  ,,,  खरच तिला अजून रंग, चित्र , सारे सारे ,आवडते कारण मी हातात पकडलेल्या त्या पुठ्याच्या ट्रे वर आजपण काही चित्र रेखाटलेले होते ,,,,  आज किती वर्षांनी दिसतेय माला ही,, साधारण ३ वर्षे झाली ,,, मी तर तिला विसरूनही गेलेले पूर्णपणे पण तिचे ते निळे डोळे ज्यात आधी हसू असायचे,  ते आज भावनाशुन्य असले तरी तिची ओळख पटवून द्यायला पुरेसे होते ,,  कधीतरी एकदाच विन्चारलेल्या आणि घट्ट आवळून  बंधलेल्या तेलकट दोन वेण्यान्च्या जागी आता एक वेणी आली होती एवढंच ... तिला पाहून मी तीन वर्षे मागे गेले ,,, law चे 1st इयर .. ती 12.३० p m   ची दादर फ़ास्ट ट्रेन,,,, दुपार असल्यामुळे जास्ती गर्दी नसायची त्या ट्रेन ला .. त्या गाडीत इतर विक्रेत्यांप्रमाने एक क्लिप्स वाली चढायची ,,, निळे हसरे डोळे, घट्ट बांधलेल्या दोन वेण्या तरीही विस्कटलेले केस,  परकर पोलका टाइप काहीतरी मळकट कपडे अंगावर चढवलेले आणि तोंडात साखर पेरल्यासरखी बोलायची ,,, ती ठाण्याला चढायची आणि डोंबिवलीला उतरायची ,,, क्लिप्स विकून झाल्या की फावल्या वेळात त्या पुठ्याच्या ट्रे वर काहीतरी रंगवत बसायची ,,, माला कौतुक वाटायचे तिचे किती निरागस पोर ,,,, काम करायची कधिही ओरडा-आरड नाही की इतर विक्रेत्यांसारखी एक-मेकांशी भांडणे नाहीत ,,, धंदा करा आणि चित्र काढा इतकी सरळ पोर ,.. ४थी पर्यंत शिकालीये मी असे अभिमानाने सांगायची ,,, एक दिवस बुक्स आवरताना माला माझे जुने जुने क्रेयोन्स मिळाले ,,, मी आठवणीने ते एका पिशवीत भरून पर्सेमध्ये ठेवले .. दुसर्‍या दिवशी ते तिला दिले ,,, ते तुटलेले रंग बघुन सुध्धा ती खूप खूप खुश झाली  ... ते निळे डोळे अधिकच चमकू लागले ,,, ती मला स्वच्छ शब्दात आणि उच्चारात " thanks "  म्हणाली ... मी हरखून गेले ती म्हणाली ," thanks ताई, अब मै रोज एक चित्र निकालेगी और दिखायेगी आपको" तिने त्या नंतर जवळ जवळ महिना भर रोज एक चित्र काढले ते रंगवले आणि माला दाखवले ,,, माझ्या एका  मैत्रिणीने तिला कागद दिले,, त्यातले एक चित्र तिने माझ्या मैत्रीला "गिफ्ट" केले ( ते अजुन सुध्धा  तिने जपून ठेवलाय) .. सुंदर फुलाचे चित्र गम्मत म्हणजे प्रत्येक पाकळीला वेगवेगळा रंग ,,, तिला विचारले ," हे असे का केलेस ग? असे कधि बघितलेयस का  फ़ुल? " तर म्हणाली ," सगळे रंग  किती प्यारे असतात आणि फुलं कितना सुंदर इसलिये उसमे सब रंग दिये है अंधेरेका काला भी और झाड का हार भी ( हे रंग, चित्र, thanks हे सारे शब्द आमचे ऐकून शिकली ती) .... खूपच सुंदर आणि हुशार पोरगी ,,,  त्या एक महिन्यानंतर माझी ती ट्रेन सुटली आणि ती निळे डोळेवाली बाहुली पण ...... 

                  तिच्या चेहऱ्यावरचा तो आनंद, ते समाधान, मी कधीच नाही विसरू शकले इतके कष्टाचे जीवन पण जणू ती त्या तुटक्या क्रेयोन्स च्य मदतीने त्यात रंग भरणार होती ... सगळे रंग ,, आणि ते जगणार होती ,,, तिला शिकायचे होते ,,, वाचायचे होते .. तिचे ते डोळे सारे काही बोलायचे व्यक्त करायचे तिला ...  पण आज ते काहीच बोलले नाहीत .. ते भावनाशुन्य होते ... की, आजही ते तिला व्यक्त करत होते ???... पाठीवर कापडाच्या झोळीत बांधलेल्या बाळासाठी ती कष्ट करत होती, खपत होती, १५-१६ व्या वर्षी लग्न मुल या जबाबदारीच्या ओझ्याखाली सगळ्या तरल हळुवार भावना स्पप्न विसरली होती , किंवा तिने ती स्वत:नेच मारून टाकली होती, आणि तिचे ते निळे डोळे आज तेच व्यक्त करत होते??? तिची व्यथा मांडत होते का ??????? ,,... 

                   त्या निळ्या डोळ्यांनी माला आज खूपच अस्वस्थ केले ,,, " women empowerment "  "women and law", "domestic violence " " issues relating to child marriage " etc etc सार्‍यातला फोल पाणा जाणवायला लागला . हातातला स्पीच तसाच पकडून मी किती किती वेळ विचार करत बसले ,,, महिला दिनाचे celebration ( गाडीतले ) फ़क्त पाहत राहिले ... माझ्याच speech मधली वाक्य मला खुपत होती, प्रश्न विचारात होती ,,, अस्वस्थ करत होती  ,,,, मी इप्सित स्थळी पोहोचले ,, कार्यक्रमाची सूत्र सांभाळली, कार्यक्रम मस्त पार पडला, छोटेखानी कार्यक्रमात ठरल्याप्रमाणे भाषणही केले ... पण ... त्या लिहून आणलेल्या भाषाणातली काही वाक्य मात्र निश्चितच बदलली ,,, लोकांच्या टाळ्या मिळाल्या काही वाक्यांवर, एका मित्राने आवर्जून सांगितले " फार सुंदर झाले हो" पण माला ते ऐकण्यात काहिच रस नव्हतां कारण ते निळे डोळे अजूनही माझा पाठलाग करत होते, मझ्या भोवती त्यांनी रिंगन घातले होते, मी लिहीलेले भाषण पोपटपंजी तर नव्हते ना? ते डोले मला विचारात होते ,,, कष्टाना आणि नशिबाला सीता द्रौपदीचे नशीब म्हटले म्हणून मी राणी होणारे का??? काही क्षणांसाठी तरी होणार आहे का ????  खूप प्रश्न प्रश्न . उत्तरे माझ्याकडे नाहीत,.. माझ्या किंवा इतर कोणाच्या भाषणातही नव्हतीच ,,, तुमच्याकडे आहेत का??? की  "women empowerment .. वैगरे शब्द फक्त पाण्याचे बुडबुडे आहेत?? की ते फक्त काही ठराविक क्लास च्या लोकांसाठीच " RESERVED" आहेत ????????? ....

                                                                            ...  रेश्मा आपटे